Przemijanie edycji, czy schyłek D&D

Ostatnio rozmawiałem z kolegą, spoglądając na półkę z grami bitewnymi. Piętrzyły się na niej pudełka i blistery do Warhammera Fantasy Battle. Znalazłem wśród nich jakieś dawne, metalowe perełki, pudełka do poprzedniej edycji oraz wersję podstawową do obecnej. Pełen przekrój przez lata.

Przemijanie edycji i wiążące się z nim fluktuacje w bazie fanów mają też zastosowanie do gier fabularnych, co wyraźnie widać na przykładzie dwóch najpopularniejszych marek: Warhammera  i Dungeons&Dragons. Obydwie gry są dosyć stare, w świadomości gracze zajmują ważne miejsce, a wieloletnia obecność na rynku zaowocowała kilkoma edycjami.

Pierwsze wydanie Warhammera ukazało się w zamierzchłych latach osiemdziesiątych, kiedy o grach fabularnych myślano w zupełnie inny sposób, niż dzisiaj. Wtedy systemy miały rozgrywać się w wyobraźni, nie na stole, niem miały oporów przed ograniczaniem graczy, wchodzeniu im w paradę, a nawet, o zgrozo, narzucaniu im konkretnych rozwiązań czy zakazywaniu czegoś. Pierwsza edycja Warhammera zdążyła obrosnąć legendą, bo żyła dwadzieścia lat, choć przez znaczną część tego okresu znajdowała się w stanie przetrwalnikowym, niekiedy tylko ożywianym przez próby reanimacji pod sztandarami coraz to nowych wydawców. A potem nadeszło nowe mileniu, rozpoczął się renesans RPG i ukazała się druga edycja. Pamiętam doskonale, ileż było wycia i płaczów, że oto piękny, dżdżysty, ponury, błotnisty Stary Świat jest brutalnie gwałcony i dostosowywany do cukierkowatego bitewniaka. Nie podobała się mechanika, zbyt podobna do d20, nowa wizja Bretonii i wiele, wiele innych rzeczy. Część zatwardziałych fanów postanowiła zignorować grę spod szyldu Black Industries i trzymała się starej wersji, pogardliwie spoglądając na nowalijki. Ale system okazał się na tyle dobry, że zrównoważył ten ubytek napływem nowych graczy, zbudował sobie markę, renomę i pozyskał wiernych wielbicieli. I oto przyszedł sądny rok 2009, kiedy Fantasy Flight Games wydało trzecią edycję systemu. Znów się podniosło larum: że to planszówka, że to nie RPG, że to jakiś przedziwny wymysł na wydojenie kasy z graczy i kto to widział, aby używać kart i żetonów w RPG. Na paradoks zakrawa, że jako "naszej", broniono drugiej edycji, która jeszcze niedawno była wraża, cukierkowa, nowa, zła. Utrata fanów była dosyć duża, ponieważ i zmiany były ogromne. Z czasem trzecia edycja Warhammera zdobyła sobie fanów (głównie na Zachodzie, u nas barierą jest cena i brak polskiej edycji), jednak jest ich już mniej, w porównaniu do "dwójki". Stąd wniosek, że każda nowa edycja nie zyskuje 100% fanów poprzedniej i ojej popularności świadczy, czy zdoła tę stratę zrekompensowawszy przyciągając nowych .

Ten sam proces można prześledzić na przykładzie Dungeons&Dragons. Dla mnie AD&D druga edycja było od zawsze, nieomal stanowiło jeden z filarów stabilnej rzeczywistości. W dwutysięcznym roku doszło do jej zachwiania, ukazała się trzecia edycja, szturmem zdobywając rynek RPG. W tamtym czasie wszystko konwertowano na d20: Zew Cthulhu, Travellera, Gwiezdne Wojny. Nawet Warhammera, którego mechanika nosi ślady zasad True20, opartego na d20. Ku zdziwieniu zarządu WotC edycja 3,5 nie odniosła już takiego sukcesu. Po raz pierwszy w historii, ludzie nie rzucili się kupować nowej edycji i wyrzucać starych podręczników, aby być na czasie. Nastąpił delikatny odpływ graczy. Nadejście czwartej edycji pokazało ten sam proces, ale w jeszcze większej skali. W środowisku fanów D&D nastąpił rozłam, jakiego wcześniej nie było: zwolennicy czwartej edycji i jej przeciwnicy nie są w stanie znaleźć wspólnego gruntu, ponieważ dla jednych zmiany poszły za daleko i są nie do zaakceptowania. W ich opinii gra za bardzo się zmieniła, przestała być RPG, a stałą się MMORPG bez prądu.

Koniec zeszłego roku przyniósł dwie ciekawe zagrywki ze strony wydawców: pod płaszczykiem różnych gładkich nazw przemycono nam bowiem remiksy tego, co już mamy. FFG wydało serię książek i vaultów, porządkującą i poprawiającą WFRP 3, okraszoną pewną ilością nowinek.Dyrektor linii Jay Little ile sił w płucach zapewniał, że to nie jest edycja 3,5, nie trzeba jej kupować, poprzednie zasady nie tracą ważności. Musiał tak zrobić, bowiem wydanie od nowa podstawki, w sześciu de facto częściach, rok po premierze oryginalnej wersji to... czystej wody skok na kasę. I nie dajcie się zwieść, że vaultów możecie używać samych, podręczniki są potrzebne (opisują bowiem zasady gry, których w małych pudełeczkach nie uświadczycie.

Identyczny manewr i tłumaczenia miały miejsce przy okazji D&D Essentials, czyli zakamuflowanej edycji 4,5. Żaden z podręczników nie jest wymagany do korzystania z następnych publikacji WotC, to linia alternatywna, nieobowiązkowa, tyle że aktualna i poprawiona względem tego, co mamy w głównej. Jak więc oprzeć się pokusie?

Dlaczego o tym piszę?

Bo mam wrażenie, że widzę ostatni skok na kasę. Zapowiedzi wydawnicze do D&D są bardziej, niż ubogie. Nawet Ravenloft Roleplaying Game jest tylko w planach, nic konkretnego nie wiadomo i jeśli Gamma World się nie sprzeda (obydwie gry mają być wydane w identycznej formule), to i reedycja Krainy Mgieł zostanie anulowane. Sądzę, że ktoś w WotC zrozumiał, że przeholowano z pazernością. Poza tym, boom  na RPG się skończył. Wygrały plansżówki i MMORPG. Nie dziwię się, jeśli niebawem usłyszymy o zamknięciu linii wydawniczej na głucho, zamiast o piątej edycji.

Jeśli chodzi o WFRP 3 sytuacja jest dwojaka:: gra się chyba sprzedaje, ale w zapowiedziach nie widać nic, poza Witch's Song, która już się ukazała. Być może dowiemy się czegoś nowego niebawem, a być może nie. Choć oceny pudełkowych dodatków są pozytywne, mam wrażenie, że ludzie są zmęczeni wysoką ceną oraz przytłoczeni ilością elementów.

W uszach pobrzmiewa mi cały czas boleśnie szczery raport Mongoose Publishing. Można twierdzić, że to mała firma i wydają gry drugiej kategorii. Ale to nieprawda: Conan to materiał pierwszoligowy, RuneQuest i Traveller to gry o ogromnych tradycjach i bazi fanów znacznie lojalniejszej, niż D&D czy WFRP. A jednak przeżyć na rynku jest trudno i potrzeba wiele wysiłku.

Czy jesteśmy świadkami schyłku wielkich marek RPG? Czy przyjdzie nam obserwować, jak odchodzą do lamusa? Jest to całkiem prawdopodobne, dlatego dbajcie o książki i grajcie. Ostatecznie, potrzebne są tylko jakieś zasady, a te światy istnieją a w naszych głowach i pomysłach.